Toerist in eigen regio

Een reis langs het verleden van de Achterhoek met Hans Keuper

6 APRIL 2021 - Hans Keuper (76) kennen we van Boh Foi Toch. Als échte Achterhoeker neemt hij ons mee naar het rijke verleden van de streek en geeft tips over waar we vandaag de dag dit verleden nog kunnen terugvinden. Ga je mee op reis?

 
Fotograaf: Jan van den Brink

De Achterhoek, wat is dat eigenlijk?

Ik ben geboren in Dinxperlo. De landgrens met Duitsland loopt midden door het dorp, maar die grens voelde als kind niet als scheidslijn. De andere kant van de Oude IJssel voelde daarentegen als een 'ander land'. 

Voor mij is de Achterhoek een verzameling aan landschappen en verschillende culturen. Juist dat landschap is erg bepalend geweest in de ontwikkeling van het gebied. 

Wat kun je vertellen over de verschillende landschappen?

De Achterhoek is van oorsprong een moeilijk begaanbaar gebied, bestaande uit moerassen en zandruggen. Die zandruggen werden in de IJstijd gevormd aan de noordoost kant van de IJssel. Later werden op die zandruggen of bulten nederzettingen gebouwd. Gaanderen heet tijdens carnaval om die reden 't Bultendorp.

Je hebt het over moerassen? Maar is de Achterhoek tegenwoordig niet juist heel erg droog?

Omdat de moerassen ontoegankelijk waren, werden de boerderijen op de hoger geleden zandruggen gevestigd en die gebieden zijn nu juist erg droog. In de moerasgebieden werd veen en turf gestoken; ze werden geleidelijk aan drooggelegd.

Is dat verleden nu nog terug te zien?

In de hele Achterhoek zie je de glooiingen van de zandruggen. Hierop ontstonden de essen en kampen waarop vroeger landbouw mogelijk was. Hier liggen ook de oudste boerenplaatsen. Op de lagere gronden, de maten, groeide toen alleen gras voor het vee en voor het hooi. In de Meuhoek in Halle is het oude landschap heel goed zichtbaar. De heggen van knotelzen die er zo typerend zijn, zijn al 150 jaar oud en vormden de afscheiding tussen de stukken boerenland. De Kapelweg van Klein Breedenbroek naar Silvolde - via Sinderen en het oude kapelletje - kronkelt om het oude moerasgebied heen. In Winterswijk zijn oude boerderijen het best bewaard gebleven; door de sociale cultuur hebben de boeren daar lang ouderwets geboerd. 

Heb je nog tips voor mooie bezienswaardigheden?

De ijzergieterijen langs de Oude IJssel zijn een mooi stuk geschiedenis. De eerste ijzergieterij van Nederland werd in de 17e eeuw opgericht nabij het café 't Onland. De grondstof voor het ijzer, genaamd oer, werd gewonnen in de beekdalen in de Achterhoek en de benodigde energie voor de gieterijen kwam uit waterraderen in de IJssel. In de Ulftse wijk Oer, bij de DRU-cultuurfabriek, is nog veel terug te zien van de oud ijzerindustriële glorie. Als reststof bleven stenen over, ook wel slakken genoemd. Die werden gebruikt om wegen aan te leggen, de zogenaamde slakwegen die je nu nog in veel dorpen vindt.

Heb je nog een mooie afsluiter over de Achterhoek?

Als je door de Achterhoek wandelt of fietst, bedenk dan hoe het komt dat er staat wat er nu staat. De huidige inrichting vindt zijn oorsprong in het verre verleden!

Bron: Vrijetijdkrant regio Achterhoek, voorjaarseditie 2021